ภาวะขาดน้ำ (water depletion) อาการ อันตราย และการป้องกัน

ภาวะขาดน้ำ  (Water depletion) อาการ อันตรายและการป้องกัน สาเหตุ

ภาวะขาดน้ำที่พบได้บ่อยจะมีการเปลี่ยนแปลงความเข้มข้นออสโมลลาลิตี้ร่วมด้วย  ซึ่งจะมีค่าเพิ่มสูงขึ้น  โดยมากแล้ว มักจะเกิดจากการเสียเหงื่อมากกว่าปกติ  จึงทำให้มีการเปลี่ยนแปลงทั้งปริมาตรเลือด  ความดันเลือดและความเข้มข้นของ plasma

ถ้าเกิดสภาวะที่ผิดปกติขึ้น  เช่น  ท้องร่วง  การเสียเลือด  การอาเจียน  ก็จะเกิดภาวะขาดน้ำที่ความเข้มข้นออสโมลาลิตี้ ไม่เปลี่ยนแปลงได้ เนื่องจากมีการสูญเสียอิเล็กโทรไลท์ร่วมด้วยในปริมาณมากพอ  ( การเสียเลือดจะเป็น isotonic  เสมอ  แต่ ท้องร่วงและอาเจียน อาจเป็น แบบ hypertonic  ได้ ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการ )

นอกจากนี้  ยังมีสาเหตุอื่นๆ อีกที่ทำให้เกิดภาวะขาดน้ำได้  เช่น

ภาวะที่ไม่รู้สึกตัวหรือกลืนลำบาก  ทำให้ได้รับน้ำไม่เพียงพอกับปริมาณที่สูญเสียไป

ภาวะที่สมองส่วน hypothalamus ถูกทำลายทำให้ระบบควบคุมการกระหายน้ำผิดปกติไป

ภาวะที่เป็นโรคเบาจืด ( diabetes insipidus ) เนื่องจากขาด ADH ( antidiuretic hormone )

ลักษณะอาการที่แสดงออก

ลักษณะที่แสดงออกทางใบหน้า หน้าซีด ตาลึก ปากแห้ง แต่บริเวณรอยต่อของเหงือกและเยื่อบุแก้ม ยังคงชื้นอยู่ (แต่ถ้ามีอาการปากแห้งร่วมกับมีเมือกเหนียวในช่องปาก ควรพิจารณาภาวะโซเดียมเกิน (hypernatremia) ร่วมด้วย)

กระหายน้ำมากขึ้น การที่ปริมาตรของเหลวในร่างกายลดลง จะมีผลทำให้ความเข้มข้นของของเหลวในร่างกายเพิ่มขึ้น จึงมีผลทำให้ศูนย์ควบคุมการกระหายในสมองทำงานมากขึ้น เป็นผลทำให้เกิดการกระหายน้ำเพิ่มมากขึ้นด้วย นอกจากนี้การกระหายน้ำยังมีสาเหตุมาจาก hyperglycemia เป็นไข้ ท้องร่วง หรือความผิดปกติของดุลอิเล็กโทรไลท์ เช่น hypercalcemia  และ hypokalemia

ลิ้นแห้งสาก และมีขนาดเล็กลง  เป็นอาการที่พบบ่อยและบ่งชี้ว่าเป็น FVD  (fluid  volumn depletion)

อุณหภูมิลดลง ผิวหนังจะซีดและเย็น เนื่องมาจากการหดตัวของหลอดเลือด

ผิวหนังจะเสียความยืดหยุ่น คุณสมบัติในการยืดหยุ่นจะเสียไป จึงทำให้เวลาดึงจะกลับคืนสู่สภาพเดิมช้ากว่าปกติ ประมาณ 2-3  วินาที         ปัสสาวะน้อย   น้อยกว่า  30  ml/hr        น้ำหนักลดลง  เป็นผลมาจากการสูญเสียน้ำของร่างกาย อันตราย สำหรับผู้ที่ขาดน้ำไม่มากเราอาจจะสังเกตสิ่งต่อไปนี้ ผิวแห้ง ริมฝีปากแห้ง เพลียหลับงาน เด็กจะซึมไม่ค่อยเล่น หิวน้ำ ปัสสาวะน้อยลง เด็กเล็กจะปัสสาวะน้อยกว่า 6 ครั้งใน 1 วัน ส่วนเด็กโตหากไม่ปัสสาวะใน 8 ชั่วโมงถือว่าร่างกายขาดน้ำ เด็กร้องไห้ไม่มีน้ำตา ไม่มีแรง ปวดศรีษะ อันตราย สำหรับผู้ที่ขาดน้ำอย่างรุนแรงจะสังเกตเห็นสิ่งต่อไปนี้ กระหายน้ำอย่างมาก สับสนกระวนกระวาย เด็กอาจจะซึมลง ผิวหนัง ปากจะแห้งมาก ไม่มีเหงื่อ ไม่ปัสสาวะ หรือปัสสาวะออกน้อยมาก ตาโหล ผิวแห้งสูญเสียความยึดหยุ่่น เมื่อเราดึงผิวหนังขึ้นมาผิวจะตั้งได้ดังรูป หากเป็นเด็กทารกบริเวณขม่อมจะบุ๋มลง ความดันต่ำ ชีพขจรเร็ว หายใจเร็ว ซึม หรือหมดสติ การรักษา การทดแทนน้ำเป็นวิธีที่ดีที่สุด การทดแทนน้ำในเด็ก หากไม่มีข้อห้ามจากแพทย์ท่านสามารถดื่มน้ำเกลือแร่ทันทีที่มีภาวะเสียน้ำ เช่นท้องร่วง หากไม่มีน้ำเกลือแร่ก็อาจจะผสมเกลือ ครึ่งช้อนชา ผงฟู ครึ่งช้อนชา น้ำตาล 3 ช้อนโต๊ะผสมในน้ำ 1 ลิตร เราจะรู้ว่าได้รับน้ำเพียงพอโดยดูจากปริมาณปัสสาวะและสีปัสสาวะว่าใสและออกมากจึงลงปริมาณน้ดื่ม สำหรับทารกไม่ต้องหยุดนมแต่ให้รับน้ำเกลือแร่เสริม สำหรับผู้ที่ดื่มนมผงก็เปลี่ยนนมที่ไม่มี lactose จนกระทั่งท้องร่วงดีขึ้นจึงให้ดื่มนมตามปกติ ให้หลีกเลี่ยงเครื่องดื่มหรืออาหารบางประเภท เช่นน้ำเปล่าเพราะว่าไม่มีเกลือแร่ น้ำดื่มสำหรับออกกำลังไม่เหมาะสมที่นำมาใช้ในคนที่เสียน้ำจากท้องร่วงเพราะในน้ำดื่มสำรับออกกำลังจะมีเกลือแร่น้อยกว่า การทดแทนน้ำสำหรับผู้ที่ออกกำลังกาย ให้ใช้น้ำเปล่าหรืออาจจะใช้น้ำดื่มสำหรับคนที่ออกกำลังกาย สำหรับผู้ใหญ่ที่ท้องร่วงก็ทดแทนโดยการดื่มน้ำหรือน้ำเกลือแร่ให้พอ สำหรับผู้ที่ป่วยหนักต้องรับตัวไว้รักษาในโรงพยาบาล ภาวะแทรกซ้อนที่สำคัญ ภาวะขาดน้ำหากเราได้รับน้ำทดแทนไม่ทันเวลาและปริมาณไม่พอก็อาจจะทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนซึ่งอาจจะอันตรายทำให้เสียชีวิตได้ การดื่มน้ำอย่างถูกวิธี น้ำที่ดื่มถ้าจะให้ดีต้องเป็นน้ำอุณหภูมิปกติ ไม่ร้อนมากหรือเย็นจัด แต่ก็ยกเว้นในบางกรณี เช่น ตอนเช้าถ้าเป็นไปได้ควรดื่มน้ำอุ่นเพราะจะช่วยในการขับถ่ายให้ดียิ่งขึ้น ลำไส้ก็จะสะอาดมากขึ้นตามไปด้วย การดื่มนั้นที่ถูกต้องนั้น ควรดื่มอย่างน้อยวันละ 8 แก้ว หรือจะให้ดีก็วันละ 14 แก้ว หรือโดยเฉลี่ยแล้วควรดื่มน้ำให้เพียงพอกับน้ำหนักตัวของคุณ เช่น ถ้าคุณมีน้ำหนัก 60 kg. ก็ควรดื่มน้ำอย่างน้อยวันละ 2 ลิตร หรือประมาณ 10 แก้วนั่นเอง (กรณีนี้ให้นับรวมปริมาณอื่น ๆด้วย เช่น น้ำจากผักผลไม้ แกง ก๋วยเตี๋ยวต่าง ๆ ด้วย) ในตอนเช้าหลังตื่นนอนหรือก่อนแปรงฟัน ควรดื่มน้ำ 2-4 แก้ว เป็นน้ำอุ่น ๆ ได้ก็จะดีมาก ในระหว่างวันควรดื่มน้ำ 1 แก้วทั้งก่อนและหลังมื้ออาหารทุก ๆ มื้อ และในระหว่างช่วงสาย บ่าย เย็น ก็ควรดื่มน้ำอีกครั้งละ 1 แก้ว ในช่วงก่อนนอน น้ำอุ่น ๆ สัก 1 แก้วจะดีมาก การดื่มน้ำควรดื่มครั้งละแก้ว และที่สำคัญไม่ควรดื่มรวดเดียวหลาย ๆ แก้ว เพราะจะไม่เป็นผลดีต่อร่างกาย ซึ่งอาจทำให้เกิดภาวะ “น้ำเป็นพิษได้” อย่าดื่มน้ำมากเกินไปก่อนที่จะรับประทานอาหาร หรือถ้าจะดื่มก็ควรดื่มน้ำก่อนสักประมาณครึ่งชั่วโมง หรือ 45 นาที ในระหว่างรับประทานอาหารไม่ควรดื่มน้ำตลอดเวลา เพราะจะทำให้น้ำย่อยในกระเพาะอาหารเจือจาง ทำให้ระบบย่อยทำงานได้ไม่ดี ภายหลังจากรับประทานอาหารเสร็จไม่ควรดื่มน้ำทันที เพราะจะทำให้น้ำย่อยในกระเพาะเจือจางลง ส่งผลให้การย่อยอาหารทำงานได้ไม่เต็มที่ โดยควรดื่มหลังจากรับประทานอาหารเสร็จแล้วครึ่งชั่วโมง หลีกเลี่ยงการดื่มน้ำเย็นและน้ำอัดลม เพราะน้ำเย็นจะไปดึงความร้อนในร่างกายมาทำให้น้ำที่เราดื่มเข้าไปมีอุณหภูมิเท่ากับร่างกายจึงจะดูดซึมได้ ทำให้ร่างกายเสียเวลาในการปรับสมดุลและสูญเสียพลังงาน สำหรับคุณผู้หญิงบางท่านที่มักมีอาการปวดประจำเดือน ช่วงที่มีประจำเดือนควรงดดื่มน้ำเย็น เพราะการดื่มน้ำเย็นจะทำให้อาการปวดทวีความรุนแรงมากขึ้น Credit : http://www.mt.mahidol.ac.th http://siamhealth.net https://medthai.com/น้ำ/